Meer hoogbegaafd/Omgaan met motivatieproblemen

Motivatieproblemen

Wat zijn nou eigenlijk motivatieproblemen? Bij motivatieproblemen dien je jezelf te brengen tot iets waar je niet in gelooft of waarvan je het nut niet (meer) inziet maar krijg je dit niet voor elkaar. Je bent passief terwijl je eigenlijk actief zou moeten zijn. Een voor de hand liggend voorbeeld is willen stoppen met roken of continu op je telefoon kijken, alhoewel in beide voorbeelden ook aspecten van verslaving een rol spelen.

Op welke vlakken hebben hoogbegaafden nou last van motivatieproblemen? Bekende voorbeelden zijn onder meer het bezoeken van feestjes en daar niet kunnen praten over ditjes en datjes, het niet lang kunnen focussen bij vage oeverloze vergaderingen, en het niet kunnen opbrengen van aandacht geven bij het leren op school of het volgen van een opleiding of studie. Ook het niet meer gemotiveerd zijn voor een baan komt natuurlijk voor.

Echt knellende motivatieproblemen zijn erg naar. Je wilt iets maar krijgt dat niet voor elkaar. Je zit vast in iets maar komt er niet los van. Van een afstand gezien lijkt het dan of je vastzit in je leven en je eigenlijk depri of depressief bent. Deze observatie klopt ook wel, je ziet immers geen uitweg uit je problemen.

Zwaarwegende motivatieproblemen

Zwaarwegende motivatieproblemen doen zich bij hoogbegaafden vooral in deze twee vormen voor:

1. Als bijproduct van eerdere problematiek of levensfaseproblematiek. Bijvoorbeeld een adolescent die gaat studeren en niet de capaciteiten heeft ontwikkeld om om te gaan met wat op hem afkomt bij een studie in een vreemde stad. Hij weet simpelweg niet wat te doen omdat wat hij altijd zo goed kon - denken en analyseren - niet helpt bij het vormgeven van een jongvolwassen leven. Na een aantal pogingen het te doen zoals hij het gewend is te doen en te ervaren dat dat niet werkt, geeft hij het op en wordt depressief.

2. Vergelijkbaar met het vorige onder 1 maar dan op een iets ander niveau. De volwassen hoogbegaafde is vastgelopen in leven en/of werk en weet hier niet uit te komen. Bij de eigen analyse van het leven blijkt het kaal, arm en zinloos, en ziet de hoogbegaafde geen uitweg meer. Ook deze hoogbegaafde wordt dan depressief.

Natuurlijk is het niet moeilijk om analyses op het leven los te laten en tot de conclusie te komen dat het niets voorstelt. Dat er geen inherente reden bestaat voor leven an sich en dat er daarom logisch gesproken ook geen reden is om dat leven te leven.

Dat is echter ook een intellectuele reactie op een persoonlijke crisis die zich voordoet. De hoogbegaafde weet het niet meer, ervaart een crisis in het leven en in plaats van dit toe te geven, externaliseert hij het probleem: het ligt aan het leven (school, universiteit, werk, anderen), zo zit ik niet in elkaar, waar gaat het allemaal om, hier doe ik niet aan mee.

Motivatieproblemen en angsten

Motivatieproblemen ontstaan vaak daar waar de angst veel te lang heeft doorgeëtterd. Bij jongeren praat je dan vooral over niet onderkende faalangst en bij volwassenen over angst voor anderen en het andere. De angst heeft zo lang zitten etteren dat de persoon in kwestie zich gewonnen geeft en niet meer probeert aan te gaan wat hij heeft aan te gaan. Hij geeft op. En verbergt zich achter de kreet dat hij de motivatie niet meer kan vinden.

Natuurlijk is het in veel gevallen verstandig om niet tegen je angsten in te gaan en een andere weg te vinden die beter aansluit bij wat je in huis hebt. Maar in andere gevallen is het daarentegen juist wel zinnig om te praten over de onderliggende angsten en andere zaken die daarbij spelen, en wegen eruit te zoeken.

Als je bijvoorbeeld faalangst analyseert, gaat het toch over de schaamte voor het falen, schaamte naar jezelf en anderen toe. Verwarring en angst over dat wat je eerst zo goed afging nu niet meer werkt. Het gaat over jouw positie in de groep, de manier waarop je eerst erkenning kreeg en dat die er nu niet meer is.

Overleven

Mensen zijn primaten, leven in groepen en zijn afhankelijk van erkenning door anderen voor hun welbevinden. Mensen willen er toe doen en willen gezien worden voor wat ze in huis hebben: fijn lieverd dat je mijn broek gestreken hebt, wat fijn dat je zoveel geld verdient voor ons gezin, wat fijn joh dat je het zo goed doet op school (de universiteit, de hogeschool, het werk).

Lastig bij hoogbegaafden is dat ze daarin soms star kunnen zijn en zichzelf hebben gereduceerd tot het cognitieve en zich geen raad weten als ze op dat vlak geen erkenning (meer) krijgen. Ze kunnen dan in een crisis raken die ze (natuurlijk) cognitief proberen op te lossen - wat uiteraard niet lukt.

Denk bijvoorbeeld aan zo'n hoogbegaafde knul die merkt dat hij het in klas vier van het VWO niet meer redt met enkel heel intelligent zitten te wezen. Hij komt in een crisis terecht maar kan meestal niet bij zijn angsten en verdriet. Zijn oplossing is: negeren, vermijden en een en ander buiten zichzelf plaatsen (het ligt aan de school, de anderen, de leerstof en zo).

Uiteraard zit daar veel waars in. Scholen zijn zelden toegesneden op hoe hoogbegaafden leren en de stof al helemaal niet. Maar het is alles bij elkaar genomen ook een kwestie van perspectief: een hoogbegaafde heeft ook wat te leren, namelijk, hoe hij of zij heeft om te gaan met iets dat hem of haar niet ligt.

Als therapeut of coach kom je hier maar moeilijk doorheen, zeker als zo'n hoogbegaafde jongere in zijn beeld van de problemen praktisch en finacieel gesteund wordt door zijn ouders en daarom de noodzaak niet ziet om zelf te veranderen in hoe hij met leven en school omgaat, de noodzaak niet voelt of ziet om over zijn angsten en schaamte te praten.

Oplossing

Er is geen kant en klare oplossing voor motivatieproblemen bij hoogbegaafden. Er is geen resetknop.

De oplossing van motivatieproblemen bij hoogbegaafden begint bij de erkenning van degene die daarmee worstelt dat hij depressief is, niet weet hoe hij verder moet, en accepteert dat hij eigenlijk al zijn gevoelens en emoties (angst, verdriet) wegdrukt. De volgende stap is dat hij leert inzien dat hij een leven gekregen heeft, een leven dat geleefd dient te worden, ook al vindt hij het moeilijk, ingewikkeld en eng.

De omgeving, zeker de directe omgeving zoals het gezin, kan (nee, móet) hierin een belangrijke rol spelen. Waar de hoogbegaafde de neiging heeft zijn problemen te intellectualiseren, buiten zichzelf te leggen en maar de helft te vertellen, dient die omgeving te helpen de problemen te adresseren op de niveaus die ertoe doen: het niveau van de onderliggende angsten en verdrieten.

De omgeving kan helpen het verhaal te ontrafelen waarmee alle problemen begonnen zijn, zoals bijvoorbeeld falen in klas drie of angsten ervaren bij het aanspreken van vreemden of collegae op het werk. Zeker bij jongeren kun je stellen dat het probleem niet alleen dat van de jongere is maar óók een probleem van het systeem - wat daarom enkel op dat niveau kan worden opgelost.

In het algemeen komt het er ook op neer dat de betreffende hoogbegaafde zichzelf leert zien als meer dan enkel een zak vol hoogbegaafdheid en intelligentie. En dat hij zijn andere kanten leert ontwikkelen en het belang leert inzien van die kanten, en leert te genieten van eigenschappen, talenten en vaardigheden die hij op dat andere vlak in huis heeft. Dat hij leert dat ook daarop een toekomst in het leven te bouwen valt.

De hoogbegaafde heeft echter vooral te leren dat hij zijn gevoelens en denken heeft te integreren, dat hij een compleet mens is dat er gewoon mag zijn met al zijn angsten, en rare en vreemde kanten.

Oplossing in het kort

In het kort: (1) leer over je angsten en emoties praten, (2) kom los van het idee dat leven logisch-rationeel in elkaar steekt, (3) kijk wat je nog meer in huis hebt behalve het cognitieve, (4) ontwikkel de niet-cognitieve kanten van jezelf waar je plezier uit haalt, (5) stel jezelf concrete doelen, (6) creëer voor jezelf een steunende en voedende structuur, (7) ga van alles doen wat buiten je comfortzone ligt, (8) ga naar buiten, (9) betrek nadrukkelijk je omgeving (de primaire systemen) bij je proces.

Overigens

Er bestaan natuurlijk ook echte motivatieproblemen. Die heb ik hierboven niet of nauwelijks besproken. Echte motivatieproblemen los je op door te kijken naar wat iemand in huis heeft, wat hem trekt in het leven, waar hij blij van wordt.

Dat onderzoek is in de kern geen intellectueel proces. Het gaat hierbij over aanknopen bij prettige herinneringen aan vroegere activiteiten en leren luisteren naar je gevoelens en emoties. Het gaat over blinde vlekken weghalen en je gezichtsveld vergroten. En dat is meestal gewoon goed te doen.

Links

Info over hoogbegaafdheid: Wat is hoogbegaafdheid - Het hoogbegaafde brein - Multiple intelligentie - Hoogbegaafd & samenleving - Hoogbegaafd & werk - Omgang met anderen - Problemen hoogbegaafdheid - Problemen hoogbegaafde jongeren - Valkuilen hoogbegaafde jongeren - Aanverwant: add ed. - Autisme versus hoogbegaafdheid - Hulpverlening GGZ - Verkeerde diagnoses - Het grote verdriet - Denkfouten over denken - Uitvoerende functies - Leren en faalangst - Omgaan met motivatieproblemen - Rust, rust, rust - Kanttekeningen - Organisaties HB - Hulpverleners HB - Boeken over HB

Testen: Hoogbegaafd test - Introvert / extravert test - Assertiviteitstest - Relatietest

Begeleiding 1 op 1: Begeleiding hoogbegaafden - Omgaan met jezelf - Omgaan met anderen - Existentiële zaken

Rondom werk: Begeleiding - Beter in samenwerken - Beter worden in wat je doet - Loopbaanadvies - Burnout & zo

Relatietherapie & relatieherstel: Relatietherapie hoogbegaafden - Relatietherapie-weekend - Relatieadvies - Relatieherstel ouder en kind - Begeleiding relationele problemen

Contact & zo: Contactinfo - Bureau IDEE - Tarieven - Colofon

Overleven

It is not the strongest of the species that survives nor the most intelligent. It is the one that is the most adaptable to change. Charles Darwin