Hoogbegaafdheid/Hulpverlening GGZ

GGZ hulpverlening hoogbegaafden

Naar mijn mening is het in Nederland binnen het reguliere GGZ-circuit matig gesteld met de begeleiding van hoogbegaafden met psychische problemen. Ze worden verkeerd gediagnosticeerd, krijgen niet de juiste begeleiding of worden langdurig op de verkeerde aspecten begeleid.

De redenen hiervoor zijn divers maar de bottomline is een combinatie van onkunde, gebrek aan kennis, niet goed weet hebben van welke behandelmethodes toe te passen, en het feit dat hoogbegaafdheid niet onder een DSM-diagnose valt. Veel hulpverleners vinden hoogbegaafden ook nog eens zeurpieten en steken er daarom weinig energie in.

Vele hoogbegaafden die zich een beetje raar gedragen of op zichzelf zijn, krijgen foutief het etiket ASS (autismespectrumstoornis) of Asperger opgeplakt wanneer ze voor begeleiding bij de GGZ aankloppen. Of, wanneer ze te druk zijn, het etiket ADD (attention deficit disorder) of ADHD (attention deficit hyperactivity disorder).

Behandelmethoden voor hoogbegaafden bestaan bij gebrek aan beter meestal uit pillen in combinatie met cognitieve gedragstherapie en gesprekken. En dat voor jaren aan een stuk. Vijf jaar. Tien jaar. Totdat de behandelaars echt moeten toegeven dat ze het niet weten, en de cliënt wordt gedumpt.

De kern van het GGZ-falen

De GGZ gaat er in de kern vanuit dat persoonlijke problemen terug te voeren zijn op tekorten en problemen die al in de aanleg gegeven zijn.

Dat is wat kortzichtig. Veel van de problemen waar hoogbegaafden mee te maken krijgen liggen meestal toch op het vlak van aansluiting, verbinding en communicatie: psycho-sociale problemen. Het hoogbegaafde denken an sich geeft veel minder problemen.

Psychiaters zijn artsen die zich geschoold hebben in de afwijkende psyche van de mens. Moderne psychologen krijgen in hun opleiding mee dat het enkel om het brein en de cognitie gaat. Het is dan ook niet vreemd dat beide groepen werken vanuit de DSMV, een bijbel over afwijkingen op een 'normaalstand.'

Schrijnend is het om om de zoveel tijd een psychiater in een talkshow te horen verklaren dat hij/zij erachter gekomen is dat de sociale aspecten wel degelijk van belang zijn om te begrijpen waar iemand mee worstelt én om diens leed te verminderen. Had dat twintig jaar geleden bedacht, denk ik dan, dat had tenminste een hoop leed gescheeld.

Ter verdere verduidelijking hieronder een stukje uit het boek van Hans de Vries, psycholoog: Te veel mens, te weinig dier (Ambo 2009).

Deskundige hulp valt meestal tegen

Psychotherapeuten, psychologen en pedagogen schieten in het algemeen tekort als het gaat om bruikbare en praktische hulpverlening. Psychotherapie en psychologisch onderzoek zijn meestal te technisch en afstandelijk van aard en te weinig to the point, hetgeen mijns inziens vooral te maken heeft met de bètaterreur waaronder de sociale wetenschappen al vele jaren gebukt gaan.

Het psychologenwerk moet steeds wetenschappelijker worden, steeds exacter en killer. Het degelijke handwerk wordt vervangen door de computer, de dialoog en het gesprek worden ingeruild door vragenlijsten en checklists.

De hedendaagse bètapsycholoog vraagt de ouders niet meer hoe het met hun kind gaat - hoe subjectief en onwetenschappelijk! - nee, de ouders moeten een uitgebreide vragenlijst invullen en daarover discussiëren met een team van opvoedingsdeskundigen.

De verhouding tussen hoogbegaafde en hulpverlener ligt extra gecompliceerd. De doorsnee bètapsycholoog in Nederland is onvoldoende op de hoogte van het fenomeen hoogbegaafdheid en de bijbehorende psychologische plus- en minpunten. Het is onvoorstelbaar, maar op academisch niveau is hoogbegaafdheid nog steeds een randverschijnsel, een wat besmet onderwerp - elitair en nog vaag verwant met de duistere rasveredelingspraktijken uit vroeger tijden.

Een andere complicerende factor is het gegeven dat de kleurrijke en gevoelige hoogbegaafde moeilijk valt te testen. Hij/zij wordt vaak geremd door faalangst of schaamte, of juist door een te grote betrokkenheid, te diep doordenken of een te kritische instelling.

De onderzoeker dient alert en creatief te reageren op al deze verwikkelingen. Maar helaas, voor de bèta-testpsycholoog zijn testuitslagen heilige, onaantastbare grootheden geworden. Nauwelijks wordt nog onderscheid gemaakt tussen testscore en interpretatie van die score.

De moraal: een intelligent mens met levensproblemen is in het algemeen het best af met zelfhulp. Hij kan emotionele steun zoeken bij zijn familie, hij kan zijn inzicht en daadkracht versterken door discussie en overleg met vrienden en raadgevers.

En vooral ook moet hij proberen de concrete problemen áchter de klachten aan te pakken - ik schat dat 80% van de psychische aandoeningen uiteindelijk valt terug te voeren op concrete ellende, zoals vereenzaming, verveling, te grote werkdruk, burenoverlast, huwelijksproblemen.

En heb je beslist deskundige hulp nodig - wat bijvoorbeeld het geval is bij depressies, angsten en fobieën - wees dan kritisch en selectief, zoek een competente én menselijke hulpverlener. Kom met een concrete vraagstelling, voel je gelijkwaardig, vraag zonodig een second opinion.'

Hans de Vries, in: Te veel mens, te weinig dier, Ambo 2009.

Deskundig begeleider

Wanneer je als hoogbegaafde psychische problemen hebt en begeleiding wilt, zoek dan een deskundig begeleider.

Dit is iemand die veel weet heeft van hoogbegaafdheid èn psychische en psycho-sociale problemen èn die goed overweg kan met hoogbegaafden.

Die vind je niet zo vaak binnen de GGZ en reguliere eerstelijns hulpverlening.

ADHD

Een jongeman flipt en krijgt de diagnose ADHD. Hij krijgt Ritalin voorgeschreven. Daar reageert hij slecht op en hij wil regelmatig een eind aan zijn leven te maken. Dat lukt niet.

In gesprekken met mij krijgt hij zicht op zichzelf, zijn leven en zijn relaties. Binnen drie maanden is hij van de Ritalin af. De diagnose ADHD wordt ingetrokken. Hij pakt zijn leven weer op.

Asperger

Een 17-jarige jongen komt met zijn moeder bij me. Hij loopt steeds weg uit de inrichting waar ze hem heen stuurt omdat hij niets bakt van zijn leven.

De jongen kreeg op vijfjarige leeftijd de diagnose Asperger. Een lange lijdensweg langs scholen (en therapeuten) volgde want niemand wilde hem nog hebben. Asperger? Te ingewikkeld.

Ik vertel hem dat hij geen Asperger heeft en druk hem op het hart nieuwe testen te eisen en een IQ-test te laten doen. De diagnose Asperger wordt ingetrokken en vervangen door hoogbegaafdheid.

Hij maakt nu stappen om zijn leven weer op de rit te krijgen.

De 34-jarige man

Een hoogbegaafde 34-jarige man staat angstig in het leven. Al sinds zijn puberteit, toen het in een paar jaar bergafwaarts ging en het daarna bekeken was. Hij leeft van een uitkering.

Jaarlijks maakt hij met een begeleider een opzet voor een andere therapie bij een andere therapeut of instelling. Netjes binnen het budget. Al vijftien jaar lang. Het is therapie waar hij cognitief uitstekend mee uit de voeten kan maar die niets oplevert.

Hij kwam eens praten maar ik ben voor hem te 'heftig'. Liever gaat hij weer verder op de voet zoals hij dat in samenspraak met zijn begeleiders al zoveel jaren doet.

Links

Info over hoogbegaafdheid: Wat is hoogbegaafdheid - Het hoogbegaafde brein - Multiple intelligentie - Hoogbegaafd & samenleving - Hoogbegaafd & werk - Omgang met anderen - Problemen hoogbegaafdheid - Problemen hoogbegaafde jongeren - Valkuilen hoogbegaafde jongeren - Aanverwant: add ed. - Autisme versus hoogbegaafdheid - Hulpverlening GGZ - Verkeerde diagnoses - Het grote verdriet - Denkfouten over denken - Uitvoerende functies - Leren en faalangst - Omgaan met motivatieproblemen - Rust, rust, rust - Kanttekeningen - Organisaties HB - Hulpverleners HB - Boeken over HB

Testen: Hoogbegaafd test - Introvert / extravert test - Assertiviteitstest - Relatietest

Begeleiding 1 op 1: Begeleiding hoogbegaafden - Omgaan met jezelf - Omgaan met anderen - Existentiële zaken

Rondom werk: Begeleiding - Beter in samenwerken - Beter worden in wat je doet - Loopbaanadvies - Burnout & zo

Relatietherapie & relatieherstel: Relatietherapie hoogbegaafden - Relatietherapie-weekend - Relatieadvies - Relatieherstel ouder en kind - Begeleiding relationele problemen

Contact & zo: Contactinfo - Bureau IDEE - Tarieven - Colofon

Overleven

It is not the strongest of the species that survives nor the most intelligent. It is the one that is the most adaptable to change. Charles Darwin